SMA hastalığı, hayatta kalma motor nöron proteinini oluşturan sinir hücrelerinin kaybından kaynaklanan nadir bir genetik nöromüsküler durumdur. Bozukluk genellikle bebeklik döneminde kas güçsüzlüğü ile kendini gösterir ve bu da hızla felç ve solunum yetmezliği ile sonuçlanabilir.
Çocuk yaşlandıkça vücutları küçülür ve kemikleri ve göğüs kasları gelişmediği için kafaları normalden daha büyük görünür. SMA, çocuğun kaslarının uyarılmasına tepki vermediği ve istemli hareketler yapmadığı doğumda teşhis edilir. SMA için bir tedavi bulunmamakla birlikte, durumla ilgili araştırmalar, ilerlemesini yavaşlatmak için tedaviler vermiştir.
Yazı İçeriği
SMA Hastalığı İlk Ne Zaman Keşfedildi?
SMA ilk olarak 1982’de Danimarkalı bir doktor olan Dr. Christopher Lemke tarafından belgelendi. Lemke, omurilik yaralanmalı hastaları göğüs kaslarına, omurgalarına ve bacaklarına elektrotlar yerleştirerek çalışıyordu. Hastalar felçliydi ama yine de kendi kendilerine nefes alıyordu. Lemke, aynı göğüs kaslarını kullanan omurilik içindeki bir sinyal sisteminin, dinlenme veya uyku dönemlerinde vücudun orta kısmında yüksek miktarda oksijen açısından zengin kan tuttuğunu ve aktivite dönemlerinde çoğunu ortadan kaldırdığını varsaymıştı.
Lemke yaptığı çalışmalarda, beyin sapına bağlanan göğüs kaslarından gelen sinir liflerinin varlığını tespit etti. Bulguları daha sonra 1984 yılında Kentucky Üniversitesi’nden Dr. James Bessen tarafından doğrulandı.
SMA’ya, nöron sağlığının korunmasında önemli bir rol oynayan ve hayatta kalma motor nöron proteininin (SMN2) bir parçasını yapmaktan sorumlu olan SMN1 olarak bilinen bir gendeki mutasyonlar neden olur. SMN2, iki önemli işleve hizmet eden bir RNA bağlayıcı protein görevi görür. İlk olarak, SMN1’den yoksun nöronlara kendi kopyalarını sağlayarak sağlıklı SMA seviyelerinin korunmasına yardımcı olur. İkincisi, SMA, sonunda omurilikteki motor nöronların çoğunu etkileyen nörodejeneratif bir hastalıktır. Hayatta kalma motor nöron proteini, nöronlar için hayati bir destek sistemi olarak hizmet ederek gelişim sırasında hayatta kalmada önemli bir rol oynar.
SMA hastalarında bulunan en yaygın genetik mutasyon, tek bir nükleotid polimorfizmi (SNP) veya DNA’daki tek harf farkıdır. SNP’ler, çoğunlukla zaman içinde rastgele değişikliklerden kaynaklanan kodlamayan DNA bölgelerinde bulunur. Tüm insanlar her bir kromozomun iki kopyasını ve her bir SNP’nin iki kopyasını taşır, yani biri değiştiğinde her iki kopya tarafından da kalıtılır ve her nöronda anormal bir işleve veya işlev kaybına neden olur. Semptomların şiddeti ve progresyon üzerindeki etkisi kişiden kişiye değişir.
SMA için ortalama başlangıç yaşı 1 haftalıktır ve 2 aylık kadar küçük çocuklara teşhis konur. Çoğu durumda, çocuklar 4 ay ile 3 yaş arasında semptomlar göstermeye başlar.
Bilinen tüm vakalar SMN1 genindeki mutasyonlarla ilgili olduğundan, SMA genetik bir bozukluk olarak kabul edilir. Bununla birlikte, bu duruma neden olabilecek birden fazla mutasyon türü vardır.
SMA Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
SMA, omurilik ve beyin tarafından kasları hareket ettirmek için kullanılan motor nöronları etkileyen genetik bir hastalıktır. Bu duruma, bir kişinin ebeveynlerinden miras alınan bir gendeki mutasyonlar neden olur. SMA, ebeveynden çocuğa iki yoldan biriyle geçer: otozomal çekinik kalıtım veya otozomal baskın kalıtım.
Her iki ebeveyn de belirli bir SMA mutasyonuna sahipse, çocuklarında da SMA olacaktır. Sadece bir ebeveynde bu tip mutasyon varsa ve diğerinde farklı tipte bir mutasyon varsa, çocuklarında SMA olma riski artar ancak normal genin iki kopyasına sahip olduğu için semptomlar gelişmeyebilir.
SMA nadir görülen bir durumdur ve sadece 12.000’de 1 ile 14,000 canlı doğumda 1 arasında bozukluk görülür. Çoğu genetik bozukluğun aksine, hem erkeklerde hem de kadınlarda eşit olarak görülür. SMA şu anda ölümcül bir hastalık olmamasına rağmen, geç başlaması ve küçük boyutu nedeniyle her yıl teşhis edilen kişi sayısı düşük kalmaktadır. Bu nedenle, SMA’lı toplam kişi sayısı bilinmemektedir.
İnsanların farklı yüzdelerinde SMA’ya neden olan iki genetik mutasyon vardır: Tip I gen kusurları ve Tip II gen kusurları. Mevcut mutasyon türü, semptomların ne kadar şiddetli olacağını etkiler. Tip I gen kusurları daha şiddetlidir ve erken başlangıçlı ve daha şiddetli semptomlara yol açar. Tip II gen kusurları, daha hafif bir sunumla daha az kalıtsaldır. Çalışmalar, bu mutasyonların SMA vakalarının yaklaşık %25’inden sorumlu olabileceğini gösteriyor, ancak sayının daha yüksek veya daha düşük olma ihtimali var.
SMA Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
SMA’nın en sık görülen semptomu, alt vücut eklemlerindeki zayıflıktır. Bu, göğüs kaslarından gelen belirli sinirlerden gelen sinyallere artık yanıt vermedikleri için yürüme ve uzuv kaslarının kaybından kaynaklanır. Hastalık omuriliği etkilediği için bacaklarında ve ayaklarında da his kaybına neden olur. Ebeveynler genellikle bebeklerinin bacaklarını “disket” veya “kauçuk” olarak tanımlar. Çocuklar beslenmede, başlarını dik tutmada, oturmada veya yuvarlanmada sorun yaşayabilirler.
SMA, zamanla giderek kötüleşen bir semptom paternini takip eden ilerleyici bir hastalıktır. Semptomlar bebeklik döneminde başlar ve tipik olarak yıllar ile on yıllar arasında ilerler. Her çocuk için düşüş hızı farklı olabilir. Çocuk yaşlandıkça, semptomlar daha sık ortaya çıkma ve alevlenmeler arasında daha da kötüleşme eğilimindedir. Kalıp her insan için farklıdır ancak genellikle şu kalıbı takip eder:
SMA, elektronik kas stimülatörü ve refleks çekici gibi araçlar kullanılarak basit bir fizik muayene ile teşhis edilir. Doktorun hastalığın günlük yaşamlarını nasıl etkilediğini daha iyi anlayabilmesi için ebeveynlere çocuklarının semptomları ve rutin aktiviteleri sorulur.
SMA nadir görülen bir hastalık olduğundan, durumu kesin olarak teşhis etmek için doğrulayıcı testlere ihtiyaç vardır. Doktorlar SMA’dan şüphelendiğinde, semptomları açıklayacak herhangi bir kromozom veya enzim anormalliği olup olmadığını görmek için kan testleri yapabilirler. Hastanın omuriliğine bakmak ve herhangi bir hasar olup olmadığını doğrulamak için bir MRI taraması kullanılabilir. Doktor ayrıca SMA’yı tanımlamaya yardımcı olabilecek antikorlar da arayabilir, ancak bu testler her zaman kesin değildir, çünkü SMA’lı bazı kişilerin kanlarında bu antikorlardan yeterince yoktur.
