Beslenme

Karbonhidrat Nedir, Faydaları Nelerdir?

Karbonhidratlar karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan bileşiklerdir. Ayrıca, atom altı bileşenlerinin listelenmesiyle ayrıntılı bir şekilde tanımlanabilecek çok çeşitli bir karbon zincirine sahiptirler. Karbonhidratlar canlı organizmaların yapı taşlarıdır. Onlar olmadan, basitçe var olmazlardı. Bu nedenle, ilk varlığımız için hayati önem taşırlar ve bugün nasıl yaşadığımızı etkilemeye devam ederler.

Vücut tarafından sindirildiğinde hepsi daha basit şekerlere parçalansalar da, karbonhidratlar enerjiyi nasıl işlediğimizi, besinleri nasıl taşıdığımızı ve doku oluşturduğumuzu kontrol etmekten büyük ölçüde sorumludur. Bunu, artan enerji talebine yanıt olarak gerektiğinde glikoz olarak salınan bağlarında büyük miktarda enerji depolayarak yaparlar (yani daha fazla güce ihtiyacınız varsa, o zaman daha fazla karbonhidrat yiyin).

karbonhidrat
karbonhidrat

Karbonhidratlar ayrıca vücudun bağışıklık sisteminde, özellikle iltihaplanma tepkisi açısından hayati bir rol oynar. Bunun nedeni, bağışıklık sisteminin savunma için antikor üretebilmek için mevcut glikoza dayanmasıdır. Karbonhidrat yoksa, vücudun bağışıklık tepkisi olmaz ve enfeksiyonla savaşamaz.

Karbonhidrat Türleri Nelerdir?

Birkaç çeşit önemli karbonhidratlar vardır. Aşağıdakiler dahil birçok karbonhidrat türü şunlardır;

Basit karbonhidratlar (monosakaritler) – Bunlar sadece bir basit şeker birimine sahiptir ve fruktoz, galaktoz ve glikozu içerir.

Kompleks karbonhidratlar (disakkaritler) – Bunlar birbirine bağlı iki basit şeker birimine sahiptir ve laktoz, maltoz ve sakarozu içerir.

Nükleik asitler (polisakkaritler ve oligosakkaritler) – Bunlar gerekirse daha küçük birimlere ayrılabilir. Bunlar, başlı başına “şeker” olarak adlandırılan ve bir takım başka alt birimleri içeren yapılardır. Örneğin polisakkarit, selüloz, daha kısa zincirlerle birbirine bağlanan glikoz ve galaktoz gibi uzun zincirli basit şekerlerden oluşur. Bu daha kısa zincirli şekerler aslında polimerlerdir (birçok monomerden oluşur), bu da onun birkaç alt birime (glikosidik bağlar) sahip nispeten büyük bir molekül olduğu anlamına gelir.

Bu farklı bileşiklerin çeşitli kombinasyonları, farklı özelliklere sahip karbonhidrat polimerleri oluşturur. Başlıca iki tip karbonhidrat polimeri nişasta ve glikojendir.

Nişasta, daha basit şekerlerden (glikoz gibi) sentezin artmasıyla üretilebilen bir karbonhidrattır. İhtiyaç olmadığında vücutta depolanan uzun zincirler halinde oluşturulur ve daha sonra ihtiyaç duyulduğunda enerji için glikoza parçalanır. Bu işlem, hücrelerin glikojen granülleri adı verilen kendi depolama merkezlerinde gerçekleşir. Vücudumuzda nişasta taneleri de bitkilerde bulunur, bu nedenle bir tür karbonhidrat olarak kabul edilirler.

Glikojen, daha basit şekerlerden sentezlenebilen bir karbonhidrattır. Kas hücrelerimizde glikojen, çok hızlı bir şekilde glikoza dönüştürülebildiği için enerji depolamak için kullanılır. Glikojen, insan dahil tüm hayvanlarda bulunan “kas hücresi” adı verilen hücrelerimizin ana depolama merkezinde depolanır.

Yani mesele sadece sabahları kan şekerinizin yüksek mi yoksa düşük mü olması gerektiği meselesi değil, aslında vücut üzerinde belirli etkileri olan ve bizi nasıl etkiledikleri birçok farklı karbonhidrat var. Örneğin, insülin ve glisemik kontrolün birçok insan için çok önemli olması ve önleme için:

“Kalp hastalığına veya kansere neden olarak sağlıksızlığa bile neden olabilirler.”

Bu, geniş ve tutarsız bir ifadedir. Makaleden, yazarın karmaşık olmayan karbonhidratlardan ve şekerlerden (monosakaritler ve disakkaritler), özellikle vücudun onlara olan talebiyle karşılaştırıldığında toplam günlük ihtiyacı aşanlardan bahsettiği görülüyor. Aslında, belirli karbonhidratların aşırı tüketiminin (yukarıya bakın) sağlığın nasıl bozulabileceğini gösteren bilimsel kanıtlar var, ancak bağlantı tek başına basit şekerler gibi görünüyor.

karbonhidrat
karbonhidrat

Ancak, bu her zaman böyle değildir. Sadece aşırı miktarlarda sağlıksız olan ve gerekli günlük miktarları dahilinde tüketildiğinde sağlığı gerçekten teşvik edebilen bazı karbonhidratlar vardır (“beslenme zamanlaması” olarak adlandırılan bir süreç).

Karbonhidratların Faydaları Nelerdir?

Özellikle karbonhidratlar söz konusu olduğunda, dengeli beslenmenin sağlığa faydalarının araştırılmasının daha kolay olacağı açıktır. Karbonhidratlar, vücudunuz için hayati bir enerji kaynağı olmanın yanı sıra, yağ ve protein üretimi için bir besin kaynağı görevi görür. Ayrıca, açlık dönemlerinden sonra kan dolaşımına glikoz emilimini yavaşlatma yetenekleriyle kan şekeri seviyelerini iyileştirerek ve bazı kanser risklerini azaltarak kalp hastalığı da dahil olmak üzere çeşitli hastalıkların riskini azalttığı gösterilen önemli bir diyet lifi görevi görürler (örn. yemekler).

Doğru beslenme, sadece sağlığı iyileştirdiği için değil, aynı zamanda uzun ömür ve osteoporoz gibi durumların önlenmesi ile doğrudan bağlantılı olduğu için hayati derecede önemlidir. Trans, mono ve poli: Temel bilgiler

Basit bir ifadeyle, yağ, tümü uzun karbon zincirlerinden yapılan ve birbirine bağlanmak için glikoz birimleri kullanan birkaç bileşik (glikojen ve karbonhidrat olmayan polimerler) içerdiğinden bir tür “şeker”dir. Bu, yağların karmaşık karbonhidratlardan (şekerlerden) parçalandıktan sonra çok fazla enerji içerdiği anlamına gelir, bu nedenle sıvı ve katı yağlar vücudumuzun enerji elde etmesinin en kolay yolu olduğu için yiyoruz. Bununla birlikte yağlar, diyetimizdeki tüm kalorilerin yalnızca yüzde sekizini içerir, bu nedenle onları çok fazla tüketmememiz önemlidir.

Yağ, iki ana yağ türünden oluşur:

  • Doymuş
  • Doymamış

Doymuş yağlar oda sıcaklığında çoğunlukla katı, yani tereyağı ve domuz yağı olanlardır, doymamış yağlar ise kısmen katı (margarin gibi) veya oda sıcaklığında sıvı, yani zeytin ve ayçiçek yağı olacaktır). Doymamış yağlar iki tipte gelir: tekli doymamışlar ve çoklu doymamışlar (“poli” terimi çok anlamına gelir). Çoğu mono-doymamış iki ana formda bulunur: oleik asit ve linoleik asit – ikincisi daha boldur.

karbonhidrat
karbonhidrat

Doymuş yağların kalbe ve kan damarlarına zararlı etkileri olduğu biliniyor, ancak onları kırmızı et, tereyağı, tam yağlı süt ve hindistancevizi yağı gibi gıdalardan alıyoruz. Doymuş yağ, beslenmemizde bulunması zor olan EFA’lar (aşağıya bakınız) gibi birçok temel yağ asidi içeren hayvansal ürünlerden gelir. Bununla birlikte, doymuş yağlar (sebzelerle birlikte) diyetimizin en önemli bileşenlerinden biri olduğu için hayvansal kaynakları tüketenler için bazı iyi haberler var. Doymamış yağlar da beslenmemizde çok önemli olmasına ve birçok farklı türde yağ asidi içermesine rağmen, tekli doymamış yağların kötü kolesterolü (toplam kolesterol) çoklu doymamış yağlardan daha etkili bir şekilde düşürdüğü gösterilmiştir.

Esansiyel yağ asitleri (EFA’lar), diyetimizde bulunan en önemli çoklu doymamış yağ türüdür. Sağlığımız için gerekli oldukları için bu adla anılırlar, bu da bizim tarafımızdan üretilemeyecekleri ve bunun yerine diyet yoluyla alınmaları gerektiği anlamına gelir.

Bu yazıyı değerlendirin

Emine Gökçe

Gökçe, sağlık ve yaşam tarzı konularında uzmanlaşmış bir içerik yazarıdır. Beslenme ve Diyetetik alanında eğitim alarak sağlık sektöründe geniş bir bilgiye sahip olan Gökçe, okuyucularına sağlıklı yaşamın püf noktalarını aktarmaktadır.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu