Hematoloji, biyolojinin kanla ilgilenen dalıdır. Ayrıca kan hücrelerini yapılarına, işlevlerine ve vücuttaki farklı organ ve sistemlerle etkileşimlerine odaklanarak inceler. Kelime, Yunanca kan anlamına gelen hema ve çalışma anlamına gelen –logia kelimelerinden türetilmiştir. Hematoloji genellikle “hemat-” öneki ile basitçe “kan” olarak adlandırılır.
Hematolojiyi anlamak için öncelikle kanın ne olduğunu ve ne işe yaradığını bilmek yardımcı olur.
Yazı İçeriği
Kan Nedir, Nasıl Çalışır?
Kan, eritrositler, lökositler veya granülositler adı verilen farklı hücre türlerinden oluşur. Eritrositler, solunum stresi zamanlarında salınan oksijeni depolayan kırmızı hücre maddesi (hemoglobin) içerir. Lökositler veya granülositler, enfeksiyonla savaşma işlevleri nedeniyle kandaki en önemli hücrelerdir.
Anatomik olarak kan, kan damarları içinde bulunur ve Kan Akışı, Kan Basıncı ve Kan Hacmi’nden oluşur. Kan Hacmi, birim boyutlu bir kap içinde bulunan kan miktarı ölçülerek ölçülür. Kan Basıncı, bir bütün olarak sistem içindeki akışa karşı direnci ölçmek için arterin üzerine yerleştirilen ve basınç artışına neden olan bir gösterge ile ölçülür. Bu ölçümde, hem Hemoglobin hem de Oksijen alımının farklı basınçlarda bu ölçümü etkileyebilecek diğer kimyasal faktörlerle birlikte tehlikeye girebileceği dikkate alınmalıdır. Kan Akışı, basınç içeren ancak hacim içermeyen bir cihaz tarafından ölçülür.
Kanın kökeni kalp ve damarlardır. Bunlar basitçe vücuttaki kanı vücudun çeşitli bölgelerine taşıyan kanallardır.
Kanın merkezine, bazen hemoglobin kubitus veya hematokrit olarak da adlandırılan eritrosit (eritrotriks) embolisi denir. Embolus, diğer tüm fonksiyonların geliştiği merkezde, küresel bir başlık ve silindirik kenarlarla oturur. Oksijenlendiğinde kaslarda, sinirlerde ve deride artan aktivitenin yanı sıra artan kırmızı hücre kütlesine neden olur. Oksijenden yoksun bırakıldığında ölüm veya emboli hasarı meydana gelir.
Hematokritin Yapısı Nedir?
Hematokritin yapısı veya diğer canlı sistemlerde denildiği gibi RBC (kırmızı kan hücresi) ve Trombositler, kanın işini yapmasını sağlar. RBC, vücuttaki akciğerlerden oksijen taşıyan hemoglobinden oluşur. Ayrıca çeşitli mikro travmalar için bandaj oluşturarak antikoagülan görevi görür. RBC bir küre şeklindedir ve bir hücre zarı ve çekirdeği içerir.
Bunlar, kontrollü difüzyona izin veren ve Embolus içinde meydana gelen çeşitli kimyasal reaksiyonları düzenleyen etkili valflerdir. RBC, çevreden gelen negatif ve pozitif yükleri tutabilir ve dolayısıyla bir elektrik yüküne sahiptir. Bu, çevreden veya diğer hücrelerden zarar görmeden vücutta hareket etmesini sağlar. Ayrıca, enfeksiyona karşı savaşmada yararlı olmasına neden olan antikorlar tarafından etki edilir.
Çekirdek, deoksiribonükleik asidi (DNA) depolama yeteneği nedeniyle vardır. Deoksiribonükleik asit (DNA), vücudumuzdaki genetik bilgiyi kodlayan bir nükleik asittir. Çekirdek, onu çevreleyen nükleer zarf adı verilen çift bir zara sahiptir. Bu zar içinde, hücre içindeki çeşitli kimyasal faktörlerin düzenlenmesinin yanı sıra farklı işlemler de gerçekleşir.
Hematolojik Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?
Çeşitli hematolojik hastalıklar vardır ve hepsini burada listelemek imkansızdır. En yaygın olanları aşağıda listelenmiştir.
Hematoloji Hastalıklar Tipler Tip Durum/Semptomlar İlişkili Riskler Vaka Senaryo(lar) Akut Miyeloid Lösemi AML AML sadece yetişkinlerde görülen ve ortalama yaş 60 olan bir kan kanseridir. Kemik iliğinde bir veya daha fazla anormal kan hücresi oluştuğunda ortaya çıkar, bu da kanda ciddi hasara neden olur ve sonunda ölüme yol açabilir.
Bu kanser nadir olmasına rağmen, meydana geldiğinde her yıl binlerce insanı etkiler ve yaşlı bireylerde çok daha sık gelişir. Hastalar yorgunluk, halsizlik ve nefes darlığı yaşarlar. Bu semptomlar genellikle grip veya diğer yaygın hastalıklarla karıştırılır ve bu nedenle yanlış tanıya yol açar. Önemli Uyarı İşaretleri: Şiddetli kemik ağrısı, göğüs ağrısı, bacak ağrısı, bulantı ve kusma.
Akut lenfositik lösemi, en sık olarak 2 ile 5 yaşları arasında ve ortalama 4 yaşında olan çocuklarda görülür. Erkek çocuklarda kızlara göre daha sık görülmekle birlikte, bu durum erkeklerin hastalıklara kadınlara göre daha erken yakalanma eğiliminde olmalarına bağlanabilir. Boyunda “lenf düğümü” adı verilen bir yumru büyüyebilir.
Akut miyeloid lösemi, kemik iliği miyeloblast adı verilen anormal beyaz kan hücreleri ürettiğinde ortaya çıkar. Bu hastalık genellikle ortalama 60 yaşında olan yetişkinlerde görülür ve erkekleri kadınlardan daha sık etkiler. “Göğüs ağrısı, ateş, nefes darlığı, gece terlemeleri” AML’nin tüm belirtileridir.
Arteriyel tromboembolizm genellikle çok az uyarı işareti olan veya hiç olmayan yaşlı insanları etkiler, ancak semptomlar bacak veya kol ağrısı, cilt rengi değişiklikleri (mavi/siyah), morarma, şişme ve hassasiyeti içerebilir. Lösemi, kanda veya kemik iliğinde oluşan bir kanser türüdür. Bu kanser türü, kan hücrelerinin üretilmesine yardımcı olan kemiklerdeki yumuşak süngerimsi bir doku olan kan veya kemik iliğinde başlar. Lösemi, bir kişinin kan hücreleri üreten kemik iliğinde değişiklikler meydana geldiğinde ortaya çıkar.
Bu değişiklikler, olgunlaşmamış kırmızı kan hücrelerinin (eritrositler) sayısında bir artış veya olgun kırmızı kan hücrelerinin sayısında bir azalma içerebilir. Sonuç, anemi veya kanama sorunları için artan bir risktir. “Sarı cilt” löseminin bir belirtisidir ve yenidoğanlarda sarılık ile karıştırılabilir.
Lösemi, kemik iliğinde meydana gelen bir kanser türüdür. Normal kemik iliğinde kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler olan yeni kan hücreleri (monoblastlar) oluşur. Lösemide, olgun kan hücresi (granülositler) yerine olgunlaşmamış kan hücresi (miyeloblastlar) oluşur ve normalden daha hızlı oluşur.
