Açık Piyasa İşlemleri Nedir?

Açık piyasa işlemleri hem ekonomi camiasında hem de ekonomi gündeminde çokça duyduğumuz bir iktisadi terimdir.

Açık Piyasa İşlemleri Nedir?

Merkez Bankası yapısı ve görevi gereği, elinde bulundurduğu veya bulunduracağı para miktarını kontrol eder. Piyasa düzenini sağlamak, para miktarını fonksiyonel olarak kontrol edebilmek, banka rezervlerini kontrol altında tutabilmek ve para arzını dengelemek amacıyla açık piyasa işlemleri gerçekleştirir.

Açık piyasa işlemlerinde Merkez Bankası’nın para arzına müdahale edebilmesi, aynı zamanda piyasalarda olan para miktarının bollaşmasını veya azaltılmasını sağlamaktadır. Para miktarlarında yapılan ekonomik işlemlerin aynı zamanda birçok türü ve bağlantılı olduğu birçok ekonomik araç olarak tanımlanan kavramı mevcuttur.

Açık Piyasa İşlemleri İçin Kullanılan Terimler

Açık piyasa işlemleri nedir, ne işe yarar gibi tanımlamalara başladığımız da ve bu süreç içerisinde birden fazla terim ile karşılaşmanız mümkündür.

Depo

Depo kavramı ekonomi çerçevesinde çokça kullanılan ve açık piyasa işlemleri içerisinde oldukça fazla kullanılan bir kavram konumundadır. Peki, nedir bu Depo? Akademik bir kavram olan depo aracının kısa bir tanımı olarak bir mevduat işlemi olduğunu söyleyebiliriz.

Merkez Bankası’nın vade, teminat ve limit araçları ile bağlantılı olarak kullandığı mevduat işlemlerine depo işlemleri denilmektedir. Peki, depo işlemlerinin açık piyasa işlemleri ile ne alakası var diye sorarsanız son derece basit aslında.

Merkez Bankası açık piyasa işlemleri yaparken bünyesi kapsamında gerçekleştirilen veya duyurulan faiz oranlarına mutabıkken TL üzerinden borçlanabilir veya borçlandırabilir. Bu sayede faiz oranları üzerinden bir para akışı sağlanır ve para miktarı açık piyasa işlemlerinde kontrol edilmiş olur. Tüm bu tanımlamaları hesaba kattığımızda depo işlemlerinin açık piyasa işlemlerinde kullanılması kulağa son derece mantıklı geliyor.

Repo

Ekonomik bir yapıda bazı durumlarda piyasada çeşitli likitide sıkışıklığı ve bu durumda likitide ihtiyacı meydana gelebilir. Bu durumda piyasaların rahatlayabilmesi ve Merkez Bankası piyasalardaki likitide ihtiyacını karşılayabilmek ve bir düzen oluşturabilmek için repo aracını kullanmaktadır.

Ancak repo aracının kullanılması için belli başlı yasal zorunluklara uyulması gerekmektedir. Bu yasal zorunluluklar ise şöyledir;

• Likitidenin verileceği kurum veya kuruluş ile sözleşme yapılmalıdır.
• Yapılan sözleşmenin içerisinde bulunan tarihler esas alınmalıdır.
• Sözleşmede belirtilen alış ve satış fiyatlarının esas alınması gerekmektedir.
• Alış ve satışların geri dönüşü yapılmalıdır.

Ters Repo

Repo işlemlerini ele aldığımızda, repo aracının kullanılma sebebinin piyasada yaşanan likitide ihtiyacı olduğunu söylemiştik. Bir mantığa oturttuğumuzda ters repo aracının da piyasada yaşanan likitide fazlasından meydana gelen bir durumda kullanıldığını söylemek doğru olacaktır.

Kurumlar veya kuruluşlar ellerinde likitide fazlası bulundurduklarında bunları Merkez Bankası’na vermek isterler. Bu durumda Merkez Bankası kurum veya kuruluşlarla bir sözleşme gerçekleştirir ve bu sözleşme dahilinde ve sözleşme tarihi dahilinde elde bulunan fazla likitideleri alarak piyasadan likitide fazlasını geri çeker.

Doğrudan Alım

Repo işlemleriyle içerik konusunda benzerlik gösteren doğrudan alım işlemi ekonomi terimlerini inceleyen kişiler tarafından çokça karıştırılmaktadır. Likitide sıkışıklığı sonucunda kullanılan bu doğrudan alım aracının repo işlemlerinden farkı Merkez Bankası’nın likitideleri belli mevduat ve vadelere tabii tutulmadan satın almasıdır. Bu araç ihaleler ve kotasyon yöntemiyle birlikte kullanılmaktadır.

Doğrudan Satım

Doğrudan satım işlemi, ters repo işleminin işlevsel hali olarak tanımlanabilir. Tabi ki burada işlevsel olarak tanımladığımız kavram hızlı bir şekilde gerçekleşmesidir. Piyasalarda likitide fazlalığı oluştuğu zaman sözleşmeler ve anlaşmalar dahilinde Merkez Bankası açık piyasa işlemleri içerisinde bulunan likitide fazlasının satışını gerçekleştirir.

Altın hesabı mı açmak istiyorsunuz? Altın Hesabı Nasıl Açılır? Altın Hesabı Açmak İçin Gereken Şartlar Nelerdir?

Likitide Senedi İhracı

Merkez Bankası’nın ana görevi olan para politikaları hangi alanda olursa olsun destekleyici ekonomik araçlara ihtiyaç duyar. Likitide üzerinde yapılan para politikalarının desteklenmesi ve sağlam bir şekilde gerçekleştirilmesi için ‘Likitide Senedi İhracı’ aracı kullanılmaktadır.

Bu ekonomik araç dahilinde 91 günü geçmemiş likitide senetleri Merkez Bankası tarafından ihraç edilebilir. Ancak Merkez Bankası’nın bu konuda ciddiye alınması gereken bir uyarısı bulunmaktadır. Bu uyarı bu araç yoluyla ihracı gerçekleştirilen likitide senetlerinin yatırım aracı olarak görülmemesi gerektiğidir.